ความสำคัญของการศึกษา และครู ในการสร้างสันติสุขในสังคมไทย

 

 

ความสำคัญของการศึกษา

การศึกษามีความสำคัญต่อมนุษย์เป็นอย่างมาก คำกล่าวที่ว่าการศึกษาคือชีวิต และชีวิตคือการศึกษา คำกล่าวเช่นนี้ยังคงเป็นความจริงอยู่ตลอดไป ชีวิตมนุษย์ตั้งแต่เริ่มปฏิสนธิในครรภ์มารดาเริ่มมีการศึกษาบ้างแล้ว การศึกษาของมนุษย์จะเริ่มอย่างจริงจังก็ต่อเมื่อชีวิตได้เริ่มลืมตาดูโลก และจะต้องศึกษาอยู่ตลอดไปจนกว่าชีวิตจะจากโลกนี้ไป การศึกษาจึงมีความสำคัญต่อบุคคล สังคม ประเทศชาติ และต่อโลกเป็นอย่างยิ่ง อาจจะกล่าวได้ว่า “ตราบใดที่โลกยังมีมนุษย์ไม่สิ้นสุดการศึกษาต้องอาศัย” เหตุที่เป็นเช่นนี้เพราะมนุษย์ที่อาศัยโลกอยู่จะต้องอาศัยกระบวนการทางการศึกษาสำหรับการพัฒนาตน เมื่อสมาชิกของสังคมได้รับการพัฒนาอย่างมีคุณภาพแล้ว สังคมและประเทศชาติรวมทั้งโลกด้วยก็จะได้รับการพัฒนาต่อไปด้วย

ในทางพระพุทธศาสนาถือว่าการศึกษาเป็นไปเพื่อพัฒนาคนให้เป็นผู้มีชีวิตที่ดีงาม สามารถดำเนินชีวิตได้อย่างถูกต้องและเกื้อกูลแก่สังคม การศึกษาคือการพัฒนามนุษย์ให้เจริญขึ้น มนุษย์ที่ยังไม่พัฒนาจะต้องอาศัยตัณหามานำชีวิตให้ดิ้นรน เพื่อสนองความต้องการทางด้าน ตา หู จมูก ลิ้น และกาย หรืออายตนะทั้งหลาย  เพราะมนุษย์ยังมีอวิชชา ไม่รู้ว่าอะไรดีอะไรชั่ว อะไรเป็นประโยชน์ อะไรไม่ใช่ประโยชน์อย่างแท้จริง จึงยังต้องเอาความรู้สึกชอบไม่ชอบ เกลียด กลัว หรือปรารถนา มาเป็นเครื่องนำชีวิตก่อน  เมื่อมองดูเห็นอะไรสนองความรู้สึกที่ดีที่สบายให้ความสุขทาง หู ตา จมูก ลิ้น กาย ก็พอใจ ต้องการได้สิ่งเหล่านี้ มนุษย์ที่ยังไม่พัฒนาจึงอยู่ด้วยตัณหา แต่เมื่อมนุษย์มีปัญญาพอแล้วก็จะอยู่ด้วยสติปัญญา ดังเช่น การเปลี่ยนพฤติกรรมและวิถีชีวิตจากการกินอยู่เพียงเพื่ออร่อยลิ้นและโก้หรู มาสู่การกินพอดีด้วยปัญญา หรือเสริมคุณภาพชีวิตให้มีสุขภาพและสามารถดำเนินชีวิตที่ดีงามอย่างผาสุกอันเรียกว่าโภชเนมัตตัญญุตา

การที่มนุษย์อยู่ดีด้วยปัญญา เป็นเครื่องพิสูจน์ความสำเร็จของการศึกษา   เพราะการศึกษาคือการพัฒนามนุษย์ให้มีชีวิตที่เป็นอยู่ด้วยปัญญา ไม่ต้องอาศัยตัณหามาชักจูง การศึกษาในพระพุทธศาสนาจึงเป็นไปเพื่อประโยชน์  ๓ ประการ ในชีวิตนี้อย่างแท้จริง คือ ประโยชน์ในปัจจุบันที่ประกอบไปด้วยกามสุข ประโยชน์ในภพหน้าที่สูงขึ้นไปคือสูงกว่าประโยชน์ในภพนี้ และประโยชน์อย่างยิ่งคือพระนิพพาน พระพุทธศาสนากับการศึกษาเป็นสิ่งที่มีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องกัน เพราะพระพุทธศาสนามีระบบการศึกษาที่มีความสมบูรณ์ในตัวเอง

การศึกษามีความสำคัญต่อการพัฒนาประเทศ  ในฐานะที่เป็นกระบวนการหนึ่งที่มีบทบาทโดยตรงต่อการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์  ให้มีคุณภาพเหมาะสมและมีคุณสมบุติสอดคล้องกับความต้องการในการใช้กำลังของประเทศ การศึกษาจึงหมายถึง การเจริญงอกงาม  เพราะการศึกษาเป็นกระบวนการพัฒนาบุคคลให้มีความเจริญงอกงามทุกด้าน  คือ สติปัญญา  อารมณ์และสังคม ถ้าประเทศใดประชากรมีการศึกษาสูง  ประเทศนั้นก็จะมีกำลังคนที่มีประสิทธิภาพ  สามารถเพิ่มรายได้ต่อบุคคลให้สูงขึ้น 

การจัดการศึกษาที่ดีจะต้องคำนึงถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล ทั้งนี้เพราะว่าเด็กแต่ละคนจะมีความแตกต่างกัน ทั้งด้านความคิด ความรู้สึก บุคลิกภาพ ความสนใจ และความถนัด ดังนั้นการศึกษามิได้ขึ้นอยู่กับความสามารถทางด้านสติปัญญาเพียงอย่างเดียว แต่ยังเกี่ยวข้องกับความถนัดทางการเรียนของแต่ละบุคคล รวมทั้งองค์ประกอบที่ไม่เกี่ยวข้องกับสติปัญญาด้วย เช่น สถานภาพทางสังคม บุคลิกภาพ ความสนใจ และพฤติกรรมต่างๆที่แสดงออก อันเนื่องมาจากความนึกคิดเกี่ยวกับตนเอง ซึ่งจะส่งผลต่อเจตคติ ความคิด ความรู้สึก ความเข้าใจในสิ่งต่างๆตลอดจนการปรับตัวและผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน

           ในทางศาสนาอิสลาม ความรู้นั้นเป็นสิ่งที่จำเป็นมากสำหรับทุกๆคน เพราะถ้าใครมีความรู้มาก..ก็จะได้เปรียบในทุกๆเรื่อง เราจึงจำเป็นต้องศึกษาหาความรู้ ไม่ว่าจะเป็นวิชาทางด้านสามัญ หรือ ในวิชาการทางด้านศาสนา

           ความรู้ในด้านสามัญนั้นมีมากมายหลายแขนงซึ่งวิชาต่างๆเหล่านี้จะทำให้เท่าทันต่อเหตุการณ์บ้านเมืองและเท่าทันกับสิ่งที่โลกได้มีการพัฒนาไป และคนส่วนใหญ่ให้ความสำคัญมากต่อวิชาการทางด้านสามัญ ความรู้และสิ่งต่างๆเหล่านี้มันจะทำให้เรานี้มีเกียรติยศ มีคนนับหน้าถือตา เป็นที่รู้จักกันในสังคมนั้นๆ และเมื่อเรามีอำนาจมีพวกพ้องมากมาย ความโลภก็จะเข้ามาครอบงำ ทำให้อยากได้สิ่งนั้นสิ่งนี้ และก็จะเอามันมาด้วยกับการเอาเปรียบผู้อื่นที่มีความรู้น้องกว่า  มันจึงทำให้สังคมมีแต่จะแย่ลงไปทุกที

          ดังนั้นผู้ที่มีความรู้ ควรที่จะต้องมีคุณธรรมด้วยและสิ่งสำคัญคือต้องมีความเที่ยงตรงในทุกๆเรื่อง แต่ความรู้ในด้านสามัญจะช่วยเราได้แค่โลกดุนยานี้เท่านั้น ถ้าคนๆนั้นยังขาดวิชาความรู้ทางด้านศาสนาอยู่ และมันจะมีความหมายอะไรกับบรรดามุสลิม

 

ความสำคัญของครู

แน่นอนในเมื่อการศึกษาเป็นสิ่งจำเป็น สิ่งที่ขาดไม่ได้สำหรับการศึกษานั่นคือ ครู ไม่ว่าจะเป็นอดีต  ปัจจุบันหรืออนาคต  ครูย่อมมีความสำคัญต่อสังคม  ประเทศชาติและแม้แต่โลกกล่าวคือ  ตราบใดที่สังคมมนุษย์ยังสามารถผลิตสมาชิกใหม่ให้สังคม  ความต้องการครูก็จะยังมีอยู่ตลอดไปมีข้อจำกัดอยู่แต่เพียงในเรื่องจำนวนและความสามารถของครูในด้านต่างๆทั้งนี้เพราะปัจจุบันโลกได้พัฒนาไปมากเช่นเดียวกัน  ดังนั้นความต้องการใช้ครูจึงต้องให้สอดคล้องกับความต้องการของสังคมด้วย

            ไม่ว่าครูจะมีความรู้ความสามารถหรือความถนัดแตกต่างกันเพียงใด แต่บทบาทของครูโดยส่วนรวมแล้ว จะยังอยู่ในลักษณะเดียวกัน กล่าวคือ นอกจากครูจะต้องรักบทบาทเป็นผู้สอนคนให้มีความรู้ความสามารถทางด้านวิชาการต่างๆ แล้ว ครูยังจะต้องรับบทบาทในการพัฒนาประเทศชาติในด้านต่างๆอีก  เช่นการพัฒนาสังคม การเมือง เศรษฐกิจ ศาสนาและวัฒนธรรม เป็นต้น ดังนั้น ครูจึงต้องรับบทหนักทั้งในอดีตและปัจจุบัน และเป็นบทบาทในการสร้างสังคมในด้านต่างๆให้มีความเจริญก้าวหน้า จนกระทั่งในปัจจุบันนี้ได้มีผู้ให้สมญานามแก่ครูว่าเป็น วิศวกรสังคม ซึ่งหมายถึง ช่างผู้ชำนาญในการสร้างสังคมนั่นคือ  หากครูให้การศึกษาแก่สมาชิกแก่สังคมอย่างไรสังคมก็จะเป็นอย่างนั้น เช่น ให้การศึกษาเรื่องระบอบประชาธิปไตยอย่างถูกต้อง สังคมก็จะเป็นประชาธิปไตย หากครูให้การศึกษาในระบอบอื่นสังคมก็จะเป็นเช่นนั้นด้วย

“ดังนั้นครูและการศึกษาเป็นสิ่งคู่กันที่ขาดอย่างใดอย่างหนึ่งไม่ได้”

 

กล่าวคือ การศึกษาและครู เป็นองค์ประกอบร่วมกัน ที่ใดมีการศึกษา ที่นั่นจะต้องมีครู หรือ เมื่อมีครูก็ต้องมีการให้การศึกษา ก็เพื่อแสดงให้เห็นว่า กระบวนการให้การศึกษานั้น จะปราศจากบุคคลที่เป็นครูไม่ได้ ในทำนองเดียวกัน เมื่อมีบุคคลที่มีสถานภาพของความเป็นครูอยู่ในสังคม  กระบวนการให้การศึกษาก็ต้องเกิดขึ้น ซึ่งอาจอยู่ในลักษณะของการศึกษาในและนอกระบบ หรือการศึกษาตามอัธยาศัยก็สุดแล้วแต่ความต้องการ ส่วนกระบวนการให้การศึกษานั้นอาจมีครูเป็นศูนย์กลางหรือยึดผู้เรียนเป็นศูนย์กลางย่อมขึ้นอยู่กับเป้าหมายหรือวัตถุประสงค์ของวิชาการนั้นๆ เนื่องจากกระบวนการให้การศึกษาจะปราศจากบุคคลที่เป็นครูไม่ได้ ดั้งนั้น เมื่อกล่าวถึงบทบาทของการศึกษา จึงจำเป็นต้องกล่าวถึงบทบาทครูควบคู่ไปด้วยเสมอ  ด้วยเหตุนี้ ในที่นี้จึงใช้คำว่า “บทบาทของการศึกษาและครู ควบกันเสมอ” ความสัมพันธ์ระหว่างการศึกษากับการสร้างสันติภาพ การศึกษาเป็นกระบวนการสำคัญในการสร้างสันติภาพและสันติสุข การให้การศึกษาแก่บุคคลที่ถูกต้องจะก่อให้เกิดสันติภาพและสันติสุข ทั้งในระดับบุคคล ระดับความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล ระดับโครงสร้างของสังคมและระดับนานาชาติสันติภาพและสันติสุขระดับบุคคลจะเกิดขึ้นได้จะต้องมีกระบวนการศึกษาที่ดี โดยเน้นให้บุคคลได้รู้จักตนและเข้าใจความต้องการอันแท้จริงของตนเอง ส่วนสันติภาพและสันติสุขระดับความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลนั้น กระบวนการให้การศึกษาจะต้องเน้นความเสมอภาค ความเท่าเทียมกัน ความเข้าใจกัน การยอมรับความรู้ความสามารถของกันและกันไม่ดูถูกภูมิปัญญาของผู้อื่นทุกคนมีเสรีภาพและความเป็นประชาธิปไตยอย่างถูกต้อง

 

สรุป

บทบาทของการศึกษาและครูในการสร้างสันติภาพ  แม้ว่ากระแสโลกาภิวัตถ์จะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วในทุกภูมิภาคของโลกและเกิดการแข่งขันในทุกด้าน ระบบการศึกษาจะช่วยมุ่งพัฒนาให้สมดุลในด้านปัญญา จิตใจ และสังคม ทั้งในด้านความคิด ค่านิยม และพฤติกรรม ซึ่งต้องจัดให้สอดคล้องกับความต้องการของบุคคล ชุมชน สังคม และประเทศชาติ ดังนั้นจำเป็นต้องพัฒนาครูให้ทันกับโลกในยุคปัจจุบัน คือ ครู ต้องมีความรู้ ประสบการณ์ และก้าวทันสถานการณ์โลก ด้วยเหตุนี้บทบาทของการศึกษาซึ่งมีส่วนที่จะสร้างสันติสุขให้แก่คนในชาติคือ                

1. การศึกษาช่วยให้ดำเนินชีวิตอย่างสงบสุข รู้จักรักษาสุขภาพอนามัยส่วนตน และชุมชน รู้จักใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์สามารถนำข้อคิด ข้อปฏิบัติจากศาสนาที่ตนนับถือมาใช้ในการดำเนินชีวิต                

2. การศึกษาช่วยอบรมบ่มนิสัยคนให้เป็นคนที่ขยันอดทนมีระเบียบวินัย และเป็นพลเมืองดีของชาติ สามารถอยู่ร่วมกับคนอื่นๆในสังคมได้ รู้จักพึงตนเอง ปรับปรุงความเป็นอยู่ของตนเองและครอบครัวให้ดีขึ้น ทำให้เป็นประโยชน์ต่อส่วนรวมและประเทศชาติ

3.การศึกษาช่วยให้เกิดความสำนึกเห็นประโยชน์และคุณค่าของสิ่งแวดล้อมทรัพยากรธรรมชาติ สาธารณสมบัติ                

4. การศึกษาช่วยดำรงค่านิยม เจตคติ และดำรงรูปแบบของสังคม และวิถีการปกครองบ้านเมือง                

5. การศึกษาช่วยให้เทคโนโลยีมีความเจริญก้าวหน้า ส่งผลให้ประเทศมีความเจริญรุ่งเรือง มีเศรษฐกิจมั่นคง                

6. การศึกษาให้ความรู้ในการประกอบอาชีพ และฝึกอบรม เพื่อนำไปสู่การเลี้ยงชีพตนเอง                

สรุปได้ว่า การศึกษามีบทบาทที่สำคัญที่จะช่วยพัฒนาคน พัฒนาชาติ การศึกษาจึงเป็นกระบวนการสร้างคนในประเทศให้มีกำลังมีความสามารถที่จะพัฒนาประเทศให้เจริญก้าวหน้าอย่างมีสันติสุข บทบาทของครูในการสร้างสันติภาพ           

1.  พัฒนานักเรียนให้เป็นผู้ที่มีปัญญาสูงขึ้น มีความรอบรู้ในสรรพวิทยาการต่างๆ                

2.  จัดสร้างสถานการณ์ต่างๆ ที่เอื้ออำนวยการให้นักเรียนรู้จักคิด มีเหตุมีผล                

3. พยายามปลูกฝังลักษณะนิสัยสำคัญๆ ให้เกิดขึ้นในตัวนักเรียน เช่น ความตรงต่อเวลา ความขยันหมั่นเพียร ความอดทน                

4.  การปลูกฝังค่านิยมและมโนทัศน์ที่ถูกต้องให้กับนักเรียน                 

5.  การปลูกฝังการเป็นนักประชาธิปไตยให้แก่นักเรียน                

6.  การให้ความรู้แก่ประชาชนในท้องถิ่นนั้น                

7.  การปลูกฝังทางด้านอาชีพ ให้นักเรียนมีทักษะและทัศนะคติที่ดีต่อการอาชีพ                

8.  บทบาทในการปลูกฝังวัฒนธรรม                 

9.  บทบาทในการพัฒนาสังคมเมื่อเข้าไปอยู่ในชุมชนใดๆก็ตาม                

10. บทบาทในการแก้ไขปัญหาในชุมชนเมื่อพบว่าชุมชนนั้น